SZWECJA – SZTOKHOLM (STOCKHOLM)
Ewa Teodorowicz-Hellman (ur. w 1946 r.) [1] – tłumaczka, polonistka, profesor zwyczajny Uniwersytetu w Sztokholmie, badaczka starodruków polskich w Szwecji, literaturoznawczyni, skupiająca się m.in. wokół literatury dzieci i młodzieżowy oraz polsko- szwedzkich kontaktów literackich.
W 1968 ukończyła filologię polską, a trzy lata później niemiecką na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, uzyskując z obu kierunków tytuł magistra. W Polsce pracowała zarówno na macierzystej uczelni, jak i na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. W latach 1972–1973 była stypendystką Szwedzkiego Instytutu. W 1977 roku została doktorem filozofii w naukach humanistycznych. Do Szwecji na stałe przeniosła się w 1979 roku. W latach 1980–1990 była zatrudniona w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Sztokholmie. Od 1979 (przerwą do 1984) aż do przejścia na emeryturę w 2013 roku była pracownikiem naukowo-dydaktycznym na Uniwersytecie w Sztokholmie. W 1997 roku została profesorem nadzwyczajnym języka i literatury polskiej, a następnie od 2004 roku profesorem zwyczajnym języka polskiego.
Pełniła ważne funkcje w Instytucie Slawistyki Uniwersytetu Sztokholmskiego. Była Członkiem Rady Instytutu w latach 1987–2012, w okresie 2010–2011 zastępcą kierownika, a także dyrektorem Studium Języka Polskiego (1989–2012). Była również odpowiedzialna za wymiany polsko-szwedzkie w latach 1997–2012.
Była członkiem Komitetu obchodów 200. rocznicy urodzin Adama Mickiewicza (1995–1998). Wraz z językoznawcą prof. Ryszardem Tokarskim prowadziła polsko-szwedzki projekt badawczy na temat polskich nazw kolorów (1995–1997). Badała również poloniki: w Archiwum Państwowym w Sztokholmie wraz z prof. Aliną Nowicką- Jeżową, w Bibliotece Katedralnej Strängnäs (2009–2013) oraz starodruki polskie w Skokloster (2006–2008). Była konsultantem w projekcie „Humanizm. Humanistyczne idee, nurty i paradygmaty w polskiej kulturze”, kierowanym przez prof. Alinę Nowicką-Jeżową na (Uniwersytet Warszawski, 2008–2011). Na Uniwersytecie w Sztokholmie organizowała szereg konferencji związanych z pracą badawczą. Jest także organizatorką Dnia Polskiego w Instytucie Slawistyki.
Autorka kilku książek, kompendiów dydaktycznych i około 200 artykułów.
Poniżej wykaz wybranych publikacji.
Książki:
- Svensk-polska litterära möten. Tema: barnlitteratur., Stockholm: Svenska barnboks-institutet 69, 1999.
- „Pan Tadeusz” w szwedzkich przekładach». , Izabelin: Nauka o Literaturze Polskiej za Granicą, Uniwersytet Warszawski, 2002.
- Polsko-szwedzkie kontakty literackie. Studia o literaturze dla dzieci i młodzieży, Warszawa: Instytut Badań Literackich: 2004. (Badania Polonistyczne za Granicą, t. XI)
- Polonika w Zbiorach Archiwum Narodowego Szwecji. Skoklostersamlingen, Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2006 (współpr.A. Nowicka-Jeżowa, M. Wichowa, M. Straszewicz).
- Antologia polskiej poezji w Szwecji. Głosy poetek. Wprowadzenie, wybór i opracowanie (Antology of Polish Poetry in Sweden), Sztokhom: Stockholms universitet. Institutionen for slaviska och baltiska språk, finska, nederlandzka och tyska, 2020. (Stockholm Slavic Papers, 17).
Książki pod redakcją:
- Adam Mickiewicz. En minnesbok till tvåhundraårsdagen av diktarens födelse (Księga Pamiątkowa na dwusetna rocznicę urodzin Adama Mickiewicza), Stockholm: Slaviska institutionen, Stockholms universitet, 1998. (Stockholm Slavic Papers, 7)
- Kvinnan i polska språket /Kobieta w języku polskim. Stockholm: Slaviska institutionen, Stockholms universitet, 2001. (Slavic Papers, 8)
- Wizerunki mężczyzny w języku i literaturze polskiej / Images of Man in Polish language and Literature, Stockholm: Slaviska institutionen, Stockholms universitet, 2003 (współred. D. Tubielewicz Mattsson; Stockolm Slavic Papers, 9).
- W świecie sacrum / In the World of Sacrum, Stockholm: Slaviska institutionen, Stockholms universitet, 2005. (współred. Jadwiga Wronicz; Stockholm Slavic Papers: 10, Stockholms Slavic Papers, 10)
- Kultura – Polityka – Tożsamość / Culture – Politics – Identity, Stockholm: Slaviska institutionen, Stockholms universitet, 2007. (współred. D. Tubielewicz Mattsson; Stockholm Slavic Papers, 15)
- Między językami, kulturami, literaturami. Polska literatura (e)migracyjna w Berlinie i Sztokholmie po roku 1981 / Between Languages, Cultures, Literatures. Polish (E)migration Literature in Berlin and Stockholm after 1981, Stockholm: Slaviska institutionen, Stockholms universitet, 2013 (współred. M. Brandt, J. Gesche Stockholm; Slavic Papers, 22)
- Polska literatura migracyjna w Szwecji po roku 1989. Wybrane tematy i problemy. Stockholm: Stockholms universitet, 2017. (współred. J. Gesche)
Kompendia:
- Polsk fonetik (Fonetyka polska dla studentow), Del 1: Teori. Del 2: Övningar, Stockholm: SU: Slaviska institutionen, 1994. (Didactica slavo-baltica, 2)
- Polsk grammatik. Del 1. Teori. Utvalda problem. Stockholm: Slaviska institutionen, 1997. (Didactica slavo-baltica, 10).
Nagrody i wyróżnienia:
1976 – Nagroda Pedagogiczna [Pedagogiska priset]
1979 –Nagroda Badawcza [Forskarpriset]
1999 – Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej
2006 – Medal Uniwersytetu Warszawskiego
2010 – Złoty medal „Za gorliwość i uczciwość w służbie królestwa” (nagroda przyznawana za co najmniej 30 lat pracy dla Szwecji)
2010 – Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej ,,za ponad 30 lat pracy na rzecz języka polskiego, kultury polskiej i polskiego dziedzictwa polskiego w Szwecji”
Najważniejsze projekty badawcze:
1993–1999 Szwedzko-polskie stosunki literackie. Literatura dziecięca
1996–2002 Nazwy kolorów w języku polskim. Studia porównawcze ze szwedzkim
1996–200 Polski poemat narodowy Pan Tadeusz w szwedzkim tłumaczeniu
1999–2001 Zagadnienia płci w języku polskim
1998–2000 Tłumaczenie szwedzkiej literatury dziecięcej na język polski
1998–2006 Poloniki w Archiwum Narodowym.
2006–2008 Zbiory polonikiów na zamku Skokloster (z drem Maciejem Ederem – Polska Akademia Nauk – i Elisabeth Westin-Berg – zamek Skokloster)
2008–2011 Poloniki w Bibliotece Katedralnej Strängnäs (z prof. Maria Judą – Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie – i Ragnhild Lundgren – Biblioteka Katedralna Strängnäs).
2010–2013 Polska literatura imigracyjna w Sztokholmie i Berlinie po 1980 r. (z prof. Marion Brandt – Uniwersytet Gdański – i dr Janiną Gesche – Uniwersytet w Sztokholmie).
2013–2017 Polska literatura imigrancyjna w Szwecji po 1989 roku
2016–2020 Polska literatura imigracyjna w Szwecji. Poezja polskojęzyczna.
2020–2024 Polska literatura imigracyjna w Szwecji: proza.
Na uniwersytecie prowadziła zajęcia zarówno z języka, jak i literatury na studiach licencjackich i magisterskich. Tematyka jej zajęć oscylowała wokół literatury dla dzieci i młodzieżowa, recepcji literatury polskiej w Szwecji, problemów tłumaczeniowych, semantyki języka polskiego, języka polskiego w Szwecji, poloników w Szwecji, polskiej literatury imigracyjnej w Szwecji oraz polsko-szwedzkiej komparatystyki kulturowej.
Praca uniwersytecka wiązała się dla niej nie tylko z badaniami naukowymi, ale również z dydaktyką akademicką. Jak stwierdza sama E. Teodorowicz-Helman: „Praca dydaktyczna zawsze była dla mnie ważna i wykonywałam ją z prawdziwą przyjemnością. Nie wyobrażam sobie, by być jedynie naukowcem, nie mając kontaktu ze studentami. Zawsze bardzo lubiłam moich studentów (…)”. Z myślą o swoich studentach napisała po szwedzku kilka kompendiów służących do nauki języka polskiego.
- Lo-Johansson I., Czlowiek bez nazwiska (Analfabeten), Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1978.
- Lo-Johansson I., Domokrążca (Gårdfarihandlaren), Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1980. (z G. Szewczyk)
- Ström A., Łączliwość przymiotników oznaczających wymiary z nazwami odzieży w języku szwedzkim, w: Studia z semantyki porównawczej: nazwy barw, nazwy wymiarów, predykaty mentalne. cz. 1, red. R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa. Warszawa: Uniwersytet Warszawski 2000.
Odznaczenie E. Teodorowicz-Hellman
Informacja o padaniach nad polonikami w katedrze w Strängnäs
Wywiad z E. Teodorowicz-Hellman
Informacja o prelekcji E. Teodorowicz-Hellman
Informacja o książce E. Teodorowicz-Hellman
Informacja po szwedzku o odznaczeniu E. Teodorowicz-Hellman
Biogram E. Teodowowicz-Hellman
Informacja o badaczce na stronach Uniwersytetu Sztokholmskiego