FRANCJA–PARYŻ (PARIS)
Michał Masłowski (ur. 15 lutego 1944 roku w Warszawie) – pracujący we Francji historyk literatury i teatru, krytyk literacki i teatralny, tłumacz.
Swoje teksty podpisywał także jako Michel Maslowski lub Stanisław Ernes (pseudonim).
Jest synem Stanisława Masłowskiego – polonisty, nauczyciela i dyrektora liceum, lektora w Radiu Polskim, a także prelegenta Filharmonii Narodowej – i Zofii z domu Ernest, lektorki również pracującej w Radiu Polskim. W 1961 roku zdał maturę w liceum im. Władysława IV w Warszawie, a następnie przez rok studiował na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST) w Warszawie, by następnie podjąć studia na polonistyce Uniwersytetu Warszawskiego. W 1967 roku uzyskał stopień magistra filologii polskiej. W latach 1965–1975 systematycznie pisywał recenzje teatralne, które publikował w tygodniku „Współczesność” (m.in. jego debiutem była recenzja sztuki Staropolszczyzna i Sarmatyzm z Historyi o Zmartwychwstaniu Pańskim – Mikołaja z Wilkowiecka). W latach 1967–1968 mieszkał w Paryżu, gdzie uczęszczał na Univeristé Internationale du Théâtre – wtedy wraz Christiane Dancy przetłumaczył sztukę S.I. Witkiewicza zatytułowaną L’oeuvre sans nom [tytuł oryg.: Bezimienne dzieło], którą sam wyreżyserował. Wrócił do Polski i kontynuował naukę na Wydziale Reżyserskim PWST. Pisał artykuły dla „Teatru”, „Tygodnika Kulturalnego” i „Odry”. W roku 1970 pracował jako asystent (w latach 1973–1974 jako starszy asystent) na Wydziale Filologii Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Na podstawie pracy pt. Ideologia narodowa w przedstawieniach „Dziadów”, „Kordiana” i „Nie-Boskiej Komedii” do drugiej wojny światowej obronił doktorat na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz uzyskał stanowisko adiunkta. W 1975 wyjechał do Francji i do 1979 prowadził lektorat języka polskiego na Université Grenoble III. Następnie zajmował się tłumaczeniem poezji i dramatu z języka francuskiego na polski oraz z Jaquesem Donguy z polskiego na francuski. W 1976 przez rok brał udział w seminariach metodologicznych prof. Marca Soriano w École des Hautes Études sen Sciences Sociales (EHESS) w Paryżu. Badaniom naukowe M. Masłowskiego oscylowały wokół teatru romantycznego, historii teatru, a także religii w literaturze współczesnej oraz antropologii kulturalnej Europy Środkowej. W 1982 roku uzyskał habilitację na Uniwersytecie Paris-Sorbonne (Paris IV) na podstawie pracy Le geste, le symbole et les rites du théâtre romantique polonais, wtedy też zaczął prowadzić wykłady z języka i kultury polskiej na Université Nancy II. Następnie w latach 1988–2005 był dyrektorem sekcji polonistycznej i bohemistycznej (Départament de Polonais et de Tchèque). W latach 1989–1996 prowadził założony przez siebie zespół badawczy dotyczący Europy Środkowej (GREC – Group de recherche sur l’Europe centrale). W latach 1996–2005 był członkiem Centrum Badań nad Kulturą Literacką w Europie (CERCLE – Centre de recherche sur les cultures littéraires européennes,). Prowadził prace nad tłumaczeniem w zakresie dramaturgii polskiej w Montpellier (Centre International de la Traduction Théâtrale). Od 2010 r. jest członkiem rady czasopisma internetowego „Teologia, Kultura, Media” Uniwersytetu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Oprac. na podst.:
http://www.ppibl.ibl.waw.pl/mediawiki/index.php?title=Michał_MASŁOWSKI
Wydał książki m.in. o romantyzmie, teatrze i Europie Środkowej, a także o związkach religii i kultury.
Wykaz wybranych publikacji:
- Bohaterowie dramatów Witkacego. „Dialog” 1967, nr 12.
- Dzieje bohatera. Teatralne wizje „Dziadów”, „Kordiana” i „Nie-Boskiej Komedii” do II wojny światowej, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1978. (Biblioteka Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, t. 10)
- Le Geste, le rite et les symboles du théâtre romantique polonaise, t. 1–2, Lille: ANRT, 1987.
- Gest, symbol i rytuały polskiego teatru romantycznego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1998.
- Kordian et Lorenzaccio. Héros modernes?, Montpellier: Espace, 1999.
- Zwierciadła Kordiana. Rola i maska bohatera w dramatach Słowackiego, Izabelin: Świat Literacki,
- Problemy tożsamości. Szkice mickiewiczowskie i (post)romantyczne, Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Instytut Adama Mickiewicza, 2006.
- Etyka i metafizyka: perspektywa transcendencji poziomej we współczesnej kulturze polskiej, Warszawa: Neriton, 2011.
- Mity i symbole polityczne Europy Środkowo-Wschodniej, Warszawa: Studium Europy Wschodniej – Uniwersytet Warszawski, 2020.
Prace pod redakcją (wybór):
- L’Europe du Milieu. Actes du colloque; organisé par le Groupe de recherche sur l’Europe centrale de l’Université de Nancy II, Septembre 1989, Nancy: Presses universitaires de Nancy, 1991. (współpr. A. Kurc)
- Identité(s) de l’Europe centrale, Paris: Institut d’Études Slaves, 1995.
- Histoire des idées politiques de l’Europe centrale, Paris: Presses Universitaires de France, 1998. (współred. Ch. Delsol)
- Le verbe et l’histoire. Mickiewicz, la France et l’Europe, Paris: Institut d’Études Slaves: Éd. de la Maison des sciences de l’homme, 2002. (współred. F-X. Coquin)
- Mythes et symboles politiques en Europe centrale, Paris: Presses Universaitaires de France 2002. (współred. Delsol, J. Nowicki; wstęp: P. Chaunu)
- Dissidences, Paris: Presses Universitaires de France, 2005. (współred. Ch. Delsol, J. Nowicki)
- L’Âge d’or du théâtre polonais de Mickiewicz à Wyspiański, Grotowski, Kantor, Lupa, Warlikowski…, Paris: Editions de l’Amandier, 2009. (współred. A. Grudzińska)
- Culture et identité en Europe Centrale. Canons littéraires et visions de l’Histoire, Paris: Institut d’Études Slaves; Brno: Masarykova Univerzita, 2011. (współred. P. Gradvohl, D. Francfort)
L’anthropologie théâtrale selon Jerzy Grotowski, Paris: Editions de l’Amandier, 2013.
Został m.in. odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta (2012) i francuskim orderem Commandeur de l’Ordre des Palmes académiques (2017).
Podczas VI Światowego Kongresu Polonistów w 2016 organizowanym przez Uniwersytet Śląski w Katowicach w ramach obrad plenarnych wygłosił referat pt. Partykularne i uniwersalne w literaturach narodowych.
W 2005 otrzymał wspólnie z J. Donguy nagrodę ZAiKS-u za tłumaczenia dramaturgii polskiej.
Przynależy do wielu stowarzyszeń i organizacji, m.in.:
- Komitecie Solidarité avec w Grenoble (1980–1984)
- Société Historique et Littéraire Polonaise à Paris (od 1985)
- Conseil Scientifique du Centre Mondial de la Paix et des Droits de l’Homme et de l’Université de la Paix w Verdun (od 1995)
- Comité français du bicentelnaire de la naissance d’Adam Mickiewicz (przewodniczący w latach 1996–2002)
- Société des études romantiques et dix-neuviémiste (od 1998)
- Stowarzyszenie Chopin à Nohant (wiceprzewodniczący w latach 2000–2006)
- Société Française des Études Polonaises (przewodniczący w latach 2005–2012)
- Polska Akademia Umiejętności (od 2010 r.)
- Polskie Towarzystwo Naukowe na Obczyźnie w Londynie (od 2011)
Prowadził zajęcia z zakresu historii literatury polskiej i teatru.
W latach 1975–1979 był lektorem języka polskiego na Université Grenoble III we Francji.
Od 1982 roku prowadził zajęcia z zakresu języka i kultury polskiej na Université Nancy 2. W latach 1988–2005 pełnił obowiązki dyrektora Départament de Polonais et de Tchèque. Należał do Rady Wydziału Języków i Literatur Obcych Uniwersytetu w Nancy 2 – gdzie przez rok był dziekanem wydziału (1996–1997). W 2005 roku został profesorem literatury polskiej na Université Paris Sorbonne (Paris IV). Ponadto był dyrektorem Departamentu Języka i Kultury Polskiej w ramach programu magisterium polsko-francuskiego, współprzygotowanego z Uniwersytetem Warszawskim.
W roku 2012 przeszedł na emeryturę, ale w ramach współpracy z Studium Europy Wschodniej UW, odwiedza uczelnię jako profesor wizytujący.
Tłumacz na francuski (wraz z J. Donguy) m.in. Dziadów Adama Mickiewicza, Kordiana Juliusza Słowackiego, poezji Czesława Miłosza, dramatów Zbigniewa Herberta i Tadeusza Różewicza.
Wykaz wybranych tłumaczeń:
- Poésie polonaise contemporaine, [Antologia; przeł. i red.], Paris: le Castrol astral et Lettres Slaves, 1982 (współpr. Donguy; Collection Voix Off Pologne, 2)
- Apocalypse selon l’homme anonyme [Antologia; przeł. i red.], Paris, 1979. (współpr. Donguy; tytuł oryginału pol.: Apokalipsa według anonimowego człowieka)
- Pologne. Anthologie de l’etat de guerre, Toulouse: Tribu, 1984. (współtł. J. Donguy; przekł. podp. pseud.: Stanisław Ernest)
- Mickiewicz A.: Les Aïeux. Poème, Lausanne: L’Âge d’Homme, 1992. (współtł. J. Donguy; tytuł oryginału pol.: Dziady; Collection Classiques Slaves)
- Słowacki J.: Kordian, Lausanne, Paris: L’Âge d’Homme, 1996. (współtł. J. Donguy; Collection Classiques Slaves)
- Różewicz T.: Le Fichier; Témoignage ou notre petit confort. [Utwory dramatyczne]. (Théâtre 1). [Przekł. i wstęp:]. Lausanne: L’Âge d’Homme 2005 (współtł. J. Donguy; Petite bibliothèque slave, 28; tytuły oryginałów pol.: Kartoteka; Nasza mała stabilizacja)
- Różewicz T.: La Vieille femme qui couve; Un drôle de petit vieux; La sortie de l’artiste de la faim. [Utwory dramatyczne]. (Théâtre II). Lausanne; Paris: l’Âge d’Homme 2008. (Petite bibliothèque slave; tytuł oryginału pol.: Stara kobieta wysiaduje; Śmieszny staruszek; Odejście głodomora).
- Miłosz Cz.: Traité de poésie; L’apprenti. Avec des commentaires de l’auteur. Paris: Honoré Champion Éditeur 2013. (współtł. J. Donguy; Poétiques et Esthétiques XXe-XXIe Siècles, 13; tytuł oryginału pol.: Traktat poetycki; Czeladnik)
- Masłowski, Partykularne i uniwersalne w literaturach narodowych; link do artykułu
- Masłowski, Autonomia społeczna a „Przymierze Ludów” w polskiej tradycji; link do artykułu
- Masłowski, Wobec nicości. Miłosz – dysydent; link do artykułu
- informacja promocyjna Grotowskim na Sorbonie; Ludwik Flaszen i Michał Masłowski
- informacje na temat książki prof. Masłowskiego o twórczości Norwida
- informacja o projekcie przygotowanym przez wrocławski Instytut im. Jerzego Grotowskiego, w którym brał udział M. Masłowski
- informacja o sesji poświęconej Cz. Miłoszowi w Paryżu