NIKOLAJ JEŽ

SŁOWENIA – LUBLANA (LJUBLJNANA)

NIKOLAJ JEŽ
NIKOLAJ JEŽ

Nikolaj Jež urodził się 20 lipca 1948 roku w Zabukovicy. W roku 1972 ukończył slawistykę na Wydziale Filozoficznym na Uniwersytecie w Lublanie. W roku 1975 odbył półroczny staż w Instytucie Badań Literackich przy Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. W 2000 roku obronił doktorat na Uniwersytecie Śląskim na podstawie rozprawy pt. „Proza Stanisława I. Witkiewicza i Vladimira Bartola w perspektywie porównawczej”. W 2002 roku uzyskał stopień naukowy docenta. Od 2002 do 2017 r.  pracował na stanowisku kierownika Katedry Języka Polskiego i Literatury (obecnie Katedry Polonistyki), w latach 2002–2008 pełnił funkcję kierownika Jednostki Języków Zachodniosłowiańskich (dziś Jednostki Bohemistyki, Polonistyki i Słowacystyki). W latach 2005–2007 był prodziekanem Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Lublanie, a w 2008–2014 kierownikiem Instytutu Slawistyki. W 2013 roku został profesorem nadzwyczajnym.

Z jego inicjatywy poszerzono ofertę nauki języka polskiego na uniwersytecie w Lublanie z lektoratu do osobnego programu studiów. Doprowadził do uruchomienia w 2004 roku polonistyki jako osobnego kierunku studiów.

W 2011 roku Nikolaj Jež wraz pracownikami polonistyki i pracownikami Ambasady RP w Lublanie zorganizował sympozjum pt. Czesław Miłosz – Pričevalec stoletja z okazji 100. rocznicy urodzin poety i laureata Nagrody Nobla Czesława Miłosza. W ramach sympozjum otwarto wystawę prac Miłosza.

Nikolaj Jež był inicjatorem czterostronnej współpracy między czterema uczelniami w Polsce, w Czechach, na Słowacji i w Słowenii: Uniwersytetem Jagiellońskim w Krakowie, Uniwersytetem Komeńskiego w Bratysławie, Uniwersytetem Karola w Pradze oraz Uniwersytetem w Lublanie. Dzięki temu powstał międzyuczelniany program studiów środkowoeuropejskich, który pierwszych studentów przyjął w roku akademickim 2015/2016.

Jako tłumacz współpracował przy projekcie Rozki Štefan, którego rezultatem jest antologia poetów okresu międzywojennego Alarm: poljska poezija 1939–1945. Po przedwczesnej śmierci Tona Pretnara wraz z Vladom Nartnikiem dokonał przeglądu i korekty podstawowego słownika języka polskiego Slovensko-poljski slovar (1996), który Tone Pretnar przygotował z Bożeną Ostromęcką-Frączak.

Od początku drogi naukowej swoje badania poświęcił polsko-słoweńskim kontaktom kulturowym, szczególnie dotyczącym literatury XIX i XX wieku, recepcji literatury polskiej w obcym kręgu kulturowym. W pracy dyplomowej zajął się analizą porównawczą Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza i Krsta pri Savici (pl. Chrzest w Savicy) Franca Prešerena. Rezultatem badań polsko-słoweńskich kontaktów kulturowych XIX wieku były m.in. opracowane wraz z Rozką Štefan zeszyty korespondencji Emila Korytki z rodziną (Korespondencja z rodziną: (1836 –1838): I–II, 1983) oraz studium porównawcze prozy Witkacego i Vladimira Bartola. Badania N. Ježa na temat kontaktów polsko-słoweńskich XIX wieku obejmują także studia nad spuścizną folklorystyczną Emila Korytki (Nekaj folklornih zapiskov iz zapuščine Emila Korytka v NUK, wraz z Marią Stanonik, 1985), związkiem między Korytką a Jernejem Kopitarem (Emil Korytko and Kopitar, 1988). N. Jež zajmował się także oddźwiękiem Młodej Polski w słoweńskiej literaturze (Odmevi Mlade Poljske v slovenski literaturi, 1978). Poświęcił się też analizom przekładów tekstów literackich na język słoweński m.in. Marii Dąbrowskiej (Słoweńskie przekłady z twórczości Marii Dąbrowskiej: motywacja wyboru i uwarunkowanie recepcji tłumaczeń, we współautorstwie z Tonem Pretnarjem, 1989) i Karola Wojtyły (Slovanska knjiga hrepenenja. Karl Wojtyła v slovenskih prevodih, 1997).

  • Odgłosy i wpływy Młodej Polski w literaturze słoweńskiej, w: Materiały międzynarodowej sesji naukowej – zorganizowanej przez Koło Polonistów IFP UJ z okazji jubileuszu 75-lecia istnienia Koła w dniach 20-24 maja 1974. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1976, s. 167–177.
  • Odmevi Mlade Poljske v slovenski literaturi, „Jezik in slovstvo” (23), 1977/78, nr 5, s. 135-140.
  • Glonarjev prevod Reymontovih Kmetov, w: Iz zgodovine prevajanja na Slovenskem. Ljubljana: Društvo slovenskih književnih prevajalcev, 1982, s. 267–270. (Zbornik Društva slovenskih književnih prevajalcev, 5/7)
  • Słoweńskie przekłady z twórczości Marii Dąbrowskiej : motywacja wyboru i uwarunkowanie recepcji tłumaczeń, „Slava’’ (4), 1989/90, nr 1, s. 46–53. (we współautorstwie z T. Pretnarjem)
  • On Vraz’s translation of the Polish poetry, folk songs and romantic poetic mythology into Slovene, „Etnološka stičišča„ 3, 1991, s. 17–21. (we współautorstwie z T. Pretnarjem)
  • Tematsko-oblikovne inovacije Bartolove proze, w: Słowiańszczyzna w kontekście przemian Europy końca XX wieku. Red. Emil Tokarz. Katowice: Śląsk, 2001, s. 84–93.
  • Sem le junak nenapisanega romana, w: Stanisław Ignacy Witkiewicz: Slovo od jeseni. Ljubljana: Cankarjeva založba, 1994, s. 401–416.
  • Bežeči Orfej, w: Adam Zagajewski: Mistika za začetnike / Mistyka dla początkujących. Ljubljana: Cankarjeva založba, Društvo slovenskih pisateljev, 1997, s. 101–115.
  • Na tej ladji sem se vrnil na Poljsko, w: Witold Gombrowicz: Trans-Atlantik. Ljubljana: Cankarjeva založba, 1998, s. 129–145.
  • Obraz w dyskursie autorskim: ze strategii narracji Vladimira Bartola, w: Dwudziestowieczna ikonosfera w literaturach europejskich, red. B. Tokarz. Katowice: Śląsk, 2002, s. 242–249.
  • W świecie polskiego piśmiennictwa budzi się teraz nowe życie, w: Literatura polska v świecie: zagadnienia recepcji i odbioru, red. R. Cudak. Katowice: Wydawnictwo Gnome, 2006, s. 67–74.
  • Czesław Miłosz – pričevalec stoletja in njegov odmev pri Slovencih, w: Slavistika v regijah – Maribor. Ljubljana: Zveza društev Slavistično društvo Slovenije, 2011, s. 187–192.
  • Bariery kulturowe w przekładzie artystycznym na przykładzie słoweńskiego przekładu Pana Tadeusza Rozki Štefan, w: „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 3, cz. 1: Bariery kulturowe w przekładzie artystycznym, red. B. Tokarz. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012, s. 63–74.
  • Nowe tendencje w przekładach literatury polskiej w Słowenii, w: Komunikacja międzykulturowa: przekład, komparatystyka, teoria i historia literatury: księga jubileuszowa dedykowana profesor Bożenie Tokarzowej, red. M. Gawlak, A. Świeściak, Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, 2016, s. 43–56.

 

Publikacje pod redakcją:

  • Alarm: poljska poezija 1939–1945, tł. R. Stefanova, T. Pretnar, red. R. Stefanova, N. Jež, Ljubljana: Borec, 1992.
  • Veter davnih vrtnic: antologija pesniških prevodov 1964–1993, tł. T. Pretnar, red. N. Jež, P. Svetina. Ljubljana: Slava, 1993.
  • Jan Paweł II: Ljubezen mi je vse razodela / Miłość mi wszystko wyjaśniła, tł. T. Pretnar, L. Krakar, K. Pisk, N. Jež., wyb. i red. N. Jež, Tržič: Zavod za kulturo in izobraževanje, 1996.
  • Adam Zagajewski: Mistika za začetnike / Mistyka dla początkujących, tł. N. Jež, T. Pretnar, J. Unuk, M. Pavičić, wyb. i red.  N. Jež. Ljubljana: Cankarjeva založba, Društvo slovenskih pisateljev, 1997, s. 101–115.
  • W 2018 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.
  • W 2011 roku dostał odznaczenie Bene Merito, nadawane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP za przyczynienie się wzmocnienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej.
  • W 2008 ambasador RP w imieniu prezydenta RP nadał mu Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi.
  • W 2005 roku został nagrodzony za zasługi dla Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu w Lublanie.
  • W 2000 roku otrzymał nagrodę imienia Antona Sovra (Sovretova nagrada), najwyższą słoweńską nagrodę za przekład powieści Trans-Atlantik.
  • W 1987 roku otrzymał wyróżnienie polskiego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Naukowego.
  • Był członkiem jury Międzynarodowego Spotkania Literackiego Vilenica, w ramach którego przyznano nagrodę vilenica polskim poetom: Zbigniewowi Herbertowi (1991) i Adamowi Zagajewskiemu (1996). W ramach festiwalu przedstawił słoweńskiej publiczności także m.in. Wisławę Szymborską, Pawła Huellego, Olgę Tokarczuk, Andrzeja Stasiuka.
  • Członek rady redakcyjnej czasopism „Jezik in slovstvo”, „Przekłady Literatur Słowiańskich” oraz „Slavica Tergestina”, redaktor naczelny czasopisma „Pontes academici”.

Na początku kariery zawodowej zajmował się nauczaniem języka polskiego jako obcego, a także zagadnieniami związanymi ze sztuką przekładu. W 1979 r. objął stanowisko lektora języka polskiego w ówczesnym Instytucie Języków i Literatur Słowiańskich Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu w Lublanie. W latach 2002–2017 pracował na stanowisku profesora literatury polskiej w nowo powstałej Katedrze Języka Polskiego i Literatury. Od czasu utworzenia polonistyki jako kierunku studiów prowadził wykłady i seminaria z historii literatury polskiej oraz z historii Polski i jej kultury.

  • H. Markiewicz: Glavni probleme literarne vede, Ljubljana: Državna založba Slovenije, 1977.
  • B.A. Popović: Štirje srbski pesniki, w: Pesmi. V. Popa, M. Pavlović, S. Raičković, B. Miljković, Ljubljana: Mladinska knjiga, 1977, s. 239–295.
  • J. Martinović: Ekspresionistična dimenzija Župančičeve poezije, „Sobodnost” (26) 1978, nr 1, 57–71.
  • U. Kowalska: Problematika mita v sodobnih raziskavah kulture, „Slavistična revija’’ (26) 1978, nr 1, s. 57–71.
  • E. Korytko: Korespondencja z rodziną (1836–1838). Knj. 2: Korespondencja z družino, Ljubljana: Slovenska akademija znanosti in umetnosti, 1983. (Przyg. do druku M. i H. Leeming)
  • Z. Prostak: Boja, w: Kako je bil rešen svet: znanstvenofantastična proza slovanskih narodov (wybór nowel). Ljubljana: Tehniška založba Slovenije, 1985, s. 143–157.
  • L. Pszczołowska: Tone Pretnar kot verzolog, „Jezik in slovstvo” (39) 1993/94, nr 4, s. 137–140.
  • S. Mrożek: Osmi dan, „Dnevnik’’ (37), 10 października 1989, nr 276, s. 14.
  • S. Mrożek: Trpljenje mladega Werterja, „Dnevnik” (37), 19 grudzień 1989, nr 343, s. 14.
  • S. Mrożek: Nujna zadeva / Pilna sprawa. Tł. Nikolaj Jež. W: „Srce in oko” (2), 1990, nr 18, s. 443.
  • A. Kuśniewicz: Kralj obeh Sicilij / Król obojga Sycylii, Ljubljana: Mladinska knjiga, 1991.
  • W. Kuczok: Božja iskra, „Apokalipsa’’ 2004, nr 82, s. 95–101.
  • B. Tokarz: Ideja integralov v Kosovelovi poezji, w: Kosovelova poetika = Kosovel’s poetics. Ljubljana: Slovensko društvo za primerjalno književnost, jun. 2005, s. 35–43.
  • M. Wtorkowska: Vezljivost poljskih glagolov s predpono w(e)- in slovenskih glagolov s predpono v-. „Jezikoslovni zapiski” (11), 2005, nr 2, s. 105–112.
  • M. Gawlak: Ekfraza v poeziji Gregorja Strniše, „Slavistična revija’’ 61 2013, nr 3, s. 477–484.

Zachęcał studentów do własnych przekładów. Efektem jego pracy mentorskiej są wspólne tłumaczenia ze studentami, m.in. Trenutek: izbor prevodov slobodne poljske poezije (2003) oraz przekłady polskiej poezji w czasopiśmie Apokalipsa (numer 82/2004).

Ana Žabkar Šalić: Niko Jež – prevajalec in posrednik poljske književnosti, w: Sedemset let poučevanja poljskega jezika v Ljubljani, red. M. Wtorkowska, M. Wacławek, L. Rezoničnik, Ljubljana: Znanstvena založba Filozofske fakultete Univerze v Ljubljani, 2018, s. 25–36.

Anka Sollner Perdih: Bibliografija izr. prof. dr. Nikolaja Ježa. Ob sedemdesetletnici, w: Sedemset let poučevanja poljskega jezika v Ljubljani, red. M. Wtorkowska, M. Wacławek, L. Rezoničnik, Ljubljana: Znanstvena založba Filozofske fakultete Univerze v Ljubljani, 2018, s. 37–66.

Przewiń na górę