STANISŁAW BARAŃCZAK

Stanisław Barańczak (ur. 13 listopada 1946 w Poznaniu, zm. 26 grudnia 2014 w Newtonville, USA), poeta, eseista, literaturoznawca, tłumacz, profesor Uniwersytetu Harvarda, jeden z czołowych przedstawicieli pokolenia ’68, zwanego także generacją Nowej Fali. 

W 1981 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych z wykładami o literaturze polskiej. Po wprowadzeniu stanu wojennego jego powrót do kraju okazał się niemożliwy. Pozostał w USA i rozpoczął pracę na Uniwersytecie Harvarda, gdzie objął Katedrę Języka i Literatury Polskiej im. A. Jurzykowskiego na Wydziale Slawistyki. Członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. W latach 1986–1990 był także redaktorem naczelnym „The Polish Review”, kwartalnika wydawanego w Nowy Jorku.

Mimo że mieszkał na innym kontynencie, utrzymywał stały kontakt z Polską, publikując w prasie polskiej w kraju (m.in. w „Tygodniku Powszechnym”, „Aneksie”) oraz za granicą (w wydawanych do 1992 w Paryżu „Zeszytach Literackich” i „Kulturze”). Swoje teksty zamieszczał też w prasie zagranicznej, głównie amerykańskiej.

Jest autorem studiów naukowych na temat twórczości Mirona Białoszewskiego i Zbigniewa Herberta, a także książek krytycznoliterackich i eseistycznych, takich jak: Nieufni i zadufani (1971), Ironia i harmonia (1973), Etyka i poetyka (1979), Czytelnik ubezwłasnowolniony (1983), Tablica z Macondo (1990).

Jest autorem dziesięciu zbiorów wierszy, poczynając od Korekty twarzy (1968), kończąc na Chirurgicznej precyzji (1998), za którą uhonorowano go Nagrodą Nike, a także kilka edycji poezji wybranych i zebranych. Jego manifest Parę przypuszczeń na temat poezji z 1970 roku, ogłoszony w zbiorze Jednym tchem.

Zasłynął jako tłumacz dramatów i sonetów Williama Szekspira, angielskich poetów metafizycznych XVII wieku, w tym Johna Donne’a i Roberta Herricka, a także jako twórca Biblioteki Poetów Języka Angielskiego, w ramach której ogłosił we własnych przekładach i ze swoimi komentarzami wybory liryki takich autorów, jak: John Keats, Gerard Manley Hopkins, Emily Dickinson, W.H. Auden, Seamus Heaney. Tłumaczył także z języka rosyjskiego: Osipa Mandelsztama, Aleksandra Galicza i Josifa Brodskiego, a także z języka niemieckiego Paula Celana. Do jego najpopularniejszych dzieł translatorskich należy Fioletowa krowa. Antologia angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej z 1993 roku – od Williama Shakespeare’a do Johna Lennona.

„Takiego tłumacza jak Barańczak literatura polska od jej początków po dzisiaj nie miała” – pisał Czesław Miłosz. Barańczak zajmował się przekładami od dawna – w 1974 ukazało się jego tłumaczenie wierszy Boba Dylana (laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w roku 2016). Barańczak uważany jest za najwybitniejszego w drugiej połowie XX w. tłumacza na język polski.