LITWA – WILNO (VILNIUS)
Tadeusz Józef Bujnicki – historyk literatury polskiej, współzałożyciel współczesnej filologii polskiej na Uniwersytecie Wileńskim, emerytowany profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, związany również z Uniwersytetem Warszawskim, profesor honorowy Uniwersytetu Opolskiego.
Tadeusz Bujnicki urodził się 14 lutego 1933 roku w Wilnie. Jest synem Teodora Bujnickiego – poety i współzałożyciela grupy literackiej „Żagary”. Maturę zdał w 1951 roku. Studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1951–1955. Doktorat uzyskał w 1964 roku na tejże uczelni, jego promotorem był prof. Henryk Markiewicz. W roku 1973 habilitował się również na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jest założycielem Katedry Kultury Literackiej Pogranicza na Wydziale Polonistyki UJ. W latach 2000–2003 był kierownikiem tej Katedry.
Jest członkiem Komitetu Nauk o Literaturze PAN (od 1972 z przerwami; w latach 2008–2016; przewodniczący Komisji ds. Polonistyki Zagranicznej) oraz kolegium redakcyjnego „Ruchu Literackiego” (od 1969 r.), a także przewodniczącym Komitetu Okręgowego Olimpiady Literatury i Języka Polskiego (wcześniej Krakowskiego, później Małopolskiego KO), od 2018 przewodniczącym honorowym tegoż komitetu.
Jest autorem 16 książek, a także przeszło 300 publikacji naukowych i popularnonaukowych – m.in. podręczników szkolnych (Pozytywizm dla II klasy szkoły średniej i podręcznika dla X klasy szkół z polskim językiem nauczania na Litwie).
Odbył staże zagraniczne w Kijowie, Moskwie, Wiedniu, Paryżu oraz w Wilnie.
Monografie książkowe:
- Pierwszy okres twórczości Henryka Sienkiewicza, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1968.
- Sienkiewicz i historia: studia, Warszawa, 1981.
- Bunt żywiołów i logika dziejów. W kręgu idei polskiej lewicy, Katowice: Śląsk, 1984.
- Sienkiewicza „Powieści z lat dawnych”: studia, Kraków: Universitas, 1996.
- Trylogia Sienkiewicza: leksykon, Kraków: Wydawnictwo Znak, 1998. (współaut. Rataj)
- Światopogląd i poetyka. Szkice o powieściach historycznych Henryka Sienkiewicza, Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 1999.
- Pozytywista Sienkiewicz: linie rozwojowe pisarstwa autora „Rodziny Połanieckich”, Kraków: Collegium Columbinum, 2007.
- „Trylogia” w kontekstach, Kraków: Collegium Columbinum, 2019.
Podręczniki:
- Pozytywizm: podręcznik literatury dla klasy drugiej szkoły średniej, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994.
- Starożytność, Średniowiecze, Odrodzenie. Podręcznik literatury dla kl. XI szkół średnich na Litwie, Kaunas 1996, wyd. II popr. Kaunas 2003.
Rozdziały w książkach i artykuły (wybór):
- Obrazy „innego świata” (Losy Polaków w latach 1939–1945 na terytorium ZSRR w emigracyjnej prozie literackiej), „Przegląd Humanistyczny” 1990, t. 34, nr 4 (295), s. 31–42.
- Ekspresjonizm Broniewskiego, w: „Wierszem kocham i wierszem cierpię”, opr. E. Lewandowska, M. Zalewska-Mikulska, Płock: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Wł. Broniewskiego, 1998.
- Człowiek wśród przedmiotów. O „Moich znajomych” Konopnickiej, w: Ludzie – rzeczy – obrazy. Studia i szkice o epoce Marii Konopnickiej, red. T. Budrewicz, Z. Fałtynowicz, Suwałki: Muzeum w Suwałkach, 2004, s. 41–48.
- Litwa między Wielkim Księstwem a kresami. Powieści historyczne Kraszewskiego na tle dziewiętnastowiecznych wyobrażeń o litewskiej przeszłości, w: Kultura polityczna w Polsce. T. VI, cz. 1. Litwa w polskiej tradycji i kulturze politycznej, red. M. Kosman, Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza, 2006, s. 83–98.
- Socjalizm Broniewskiego. Kilka banalnych przypomnień, w: Broniewski, red. M. Jochemczyk, S. Kędzierski, M. Piotrowiak, M. Tramer, Warszawa – Katowice: Agencja Artystyczna PARA, 2009, s. 151–165.
- Wilno Orzeszkowej. Wczesne powieści, w: Poznawanie Orzeszkowej. W stulecie śmierci (1910-2010), I. Sikora, A. Narolska. Częstochowa – Zielona Góra 2010, s. 125–138.
- Aleksandra Wata Broniewskiego portret osobisty, w: Elementy do portretu. Szkice o twórczości Aleksandra Wata, red. A. Czyżak, Z. Kopcia, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2011, s. 161–174.
- Wielkie Księstwo Kraszewskiego, w: Krasiński i Kraszewski wobec europejskiego romantyzmu i dylematów XIX wieku, red. M. Junkiert, W. Ratajczak, T. Sobieraj, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauki, 2016, s. 201–216.
- Powieść historyczna, w: Słownik polskiej krytyki literackiej 1764–1918. T. 2, red. J. Bachórz, G. Borkowska, T. Kostkiewiczowa, M. Rudkowska, M. Strzyżewski, Toruń-Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016, s. 343–355.
- Nowe interpretacje – stare stereotypy. W stulecie śmierci pisarza, w: Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy. Koncepcje. Perspektywy. T. 1: Literatura polska i perspektywy nowej humanistyki, red. J. Tambor, R. Cudak, K. Pospiszil, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2018, s. 383–393.
- Litwa żagarystów. Między historią, mitem a współczesnością, „Bibliotekarz Podlaski” 2019, t. 43, nr 2, s.11–31.
Pozycje opracowane dla „Biblioteki Narodowej”:
- Henryk Sienkiewicz: Wybór nowel i opowiadań, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1979 (4 wydania).
- Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990.
- Henryk Sienkiewicz, Bez dogmatu, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002 (I wyd. 2002, II wyd. uzupełnione 2015).
- Władysław Broniewski: Wybór wierszy, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2014.
- Wstęp do: Żagary. Antologia poezji, seria BN I 335, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2019.
W 2002 roku został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a w 2020 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu „Za zasługi dla Litwy”. Ponadto w 2019 roku został uhonorowany litewską nagrodą im. Algisa Kaledy.
Był kierownikiem zbiorowych projektów badawczych, m.in. „Życie Literackie Wilna i Wileńszczyzny w latach 1831–1941” (1995–1997), „Żagary. Monograficzny opis grupy” (2005– 2007), a także projektu badawczego Maestro 3 (finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki) „Henryk Sienkiewicz. Obecność w kulturze polskiej XX wieku. Polskość i nowoczesność. Recepcja i nowe odczytania” (2013–2019). Był współorganizatorem międzynarodowych sesji naukowych, m.in. „Ostatni Obywatele Wielkiego Księstwa Litewskiego” (2002) oraz „Sienkiewicz jako składnik tożsamości narodowej. Z kim i przeciw komu” (Warszawa–Kiejdany–Łuck 2003–2004); współorganizatorem cyklu sesji naukowych poświęconych Sienkiewiczowi w ramach PB („Sienkiewicz w szkole, bibliotece i muzeum” – 2014, „Sienkiewicz polityczny – Sienkiewicz ideologiczny” – 2015, „Twórczość Henryka Sienkiewicza a korespondencja sztuk i obecność w mediach” – 2016, „Henryk Sienkiewicz w literaturze i krytyce literackiej” – 2017, „Henryk Sienkiewicz. Język – styl – folklor” – 2018).
Prowadzi zajęcia z zakresu historii literatury polskiej. Jako pracownik naukowo-dydaktyczny wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim (w latach 1955–1973 oraz 1986–2003), na Uniwersytecie Śląskim (1973–1986), w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie (1996–2000). W latach 1993–1996 pracował na Uniwersytecie Wileńskim (lit. Vilniaus uniwersitetas), gdzie współtworzył Katedrę Filologii Polskiej (lit. Lenkijos filologijos katedra). Od 2008 roku pracownik naukowy Wydziału Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego.