WŁOCHY - UDINE
Andrzej Litwornia urodził się 5 października 1943 roku w Tarnowie (zm. 16 marca 2006). Szkoła podstawowa i liceum, do których uczęszczał, mieściły się w Twardogórze. W 1961 r. rozpoczął studiowanie polonistyki na Uniwersytecie Wrocławskim i miał okazję uczęszczać na seminarium staropolskie prowadzone przez prof. Czesława Hernasa. Stopień magistra uzyskał w 1966 r. W 1969 r. ożenił się z polonistką Wiesławą Balcewicz, a w 1978 r. rozwiódł się.
W 1983 r. Litwornia ożenił się z Krystyną Swaton. A. Litwornia aktywnie uczestniczył w życiu włoskiej Polonii. Organizował spotkania z polskimi pisarzami, filmowcami i aktorami, a także wygłaszał prelekcje. Prowadził swój program kulturalny Antykwariat we wrocławskim ośrodku telewizyjnym. We Włoszech pracował do 1989 r. (także jako przewodnik wycieczek po Rzymie i Watykanie). Andrzej Litwornia zmarł 16 marca 2006 roku w Udine, a pochowany został we Wrocławiu na cmentarzu św. Wawrzyńca. Profesor pozostawił po sobie największą na terenie Włoch (według informacji z 2009 r.) prywatną polonistyczną bibliotekę w Udine, na którą składa się 15 tys. woluminów gromadzonych przez 40 lat jego życia. Dodatkowo pozostawił po sobie archiwum (tysiąc jednostek, 26 tys. kart), w którym znajdują się m.in. dokumentacja działalności naukowej, korespondencja, czy też fotografie rodzinne. Według żony Litworni jego wolą było, aby kolekcja pozostała we Włoszech.
Szczegółowa bibliografia prac Andrzeja Litworni, opracowana przez Alicję Szałagan
Publikacje naukowe profesora Andrzeja Litworni, „Barok” 2006 nr 2 [bibliografia podmiotowa 1967-2006 oraz filmografia].
Bibliografia di Andrzej Litwornia, w: Italia Polonia Europa. Scritti in memoria di Andrzej Litwornia, Roma 2007.
M. Pacholak, Profesor Andrzej Litwornia (1943-2006). Materiały do biobibliografii. „Acta Univ. Wratisl. Pr. Lit.” 2010 nr 50.
Sebastian Grabowiecki. Zarys monograficzny, Wrocław: Ossolineum 1976.
W Rzymie zwyciężonym Rzym niezwyciężony. Spory o Wieczne Miasto (1575–1630), Warszawa: IBL PAN 2003.
„Dantego któż się odważy tłumaczyć?”. Studia o recepcji Dantego w Polsce, Warszawa: IBL PAN 2005.
Rzym Mickiewicza. Poeta nad Tybrem (1829–1831). Warszawa: Prószyński i S-ka 2005.
I legami culturali tra Polonia e Italia. „Nipoti dell’Italia”. „Pagine della Dante”, Rzym 1987 ser. 2 nr 3.
Bernard Zaydler i jego włoska historia Polski. Informationes. „Informationes. Biul. Papieskiego Inst. Studiów Kościelnych w Rzymie” 1989.
Dante w kulturze staropolskiej. Stulecia XV–XVI, „Pamiętnik Literacki” 1990, z. 2.
Na murach Sigetu, w okopach Chocimia, na wałach Częstochowy, w: Z ducha Tassa, red. Renarda Ocieczek, Bożena Mazurkowa, Katowice 1998.
Nad tekstem Mickiewicza „Śniła się zima…”, „Pamiętnik Literacki” 1998 z. 2.
„Sztukmistrz musi ulecieć w sfery ideału”, w: „Pan Tadeusz” i jego dziedzictwo. Poemat, Kraków 1999, red. Bogusłąw Dopart, Franciszek Ziejka.
Echo Sannazzara w „Dziadach”, „Pamiętnik Literacki” 2002, z. 1.
Konteksty włoskich wierszy Juliana Przybosia, w: Stulecie Przybosia, red. Stanisław Balbus, Edward Balcerzan, Poznań 2002.
Petrarka w kulturze przedromantycznej Polski. Rekonesans, w: Barok polski wobec Europy. Kierunki dialogu, red. Alina Nowicka-Jeżowa, Marek Prejs, Warszawa 2003.
Filmografia:
TVP Wrocław oraz Q.B.A. Kubiak na zlecenie Działu Form Dokumentalnych Programu 2 TVP SA: Podróże Polaków do Włoch. Scenariusz i realizacja: S. Pater. 1995;
Polacy i Włosi wizerunek wzajemny. Scenariusz i realizacja: S. Pater. 1995;
Professore Polacco. Scenariusz i realizacja: S. Pater. 1995,
TVP Wrocław dla Programu TVP Edukacyjnej: Cny język Polaków. [8 odcinków]. Scenariusz i reż.: P. Załuski. Konsultacja nauk.: A. Litwornia, A. Zawada. 1999,
– TVP Wrocław dla TVP 2: Kalwaryjskie peregrynacje Polaków. Reż.: P. Załuski. 2003; Opowieść włoska. Reż.: P. Załuski. 2003; Herling. Fiołki w Neapolu. Reż.: T. Orlicz. 2004
Litwornia rozpoczął pracę na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego w Katedrze Literatury Polskiej jako asystent. Po 1970 r. wyjeżdżał na stypendia do Pragi, Brna i Jeny. W 1974 r. napisał pracę doktorską pt. Sebastian Grabowiecki. Zarys monograficzny pod kierunkiem prof. Hernasa i otrzymał stopień doktorski. W swoich badaniach naukowych poświęcał uwagę literaturze polskiej XVI i XVII wieku, a w kolejnych latach polsko-włoskim związkom kulturalnym i literackim. W latach 1974-1978 pracował jako zastępca dyrektora Instytutu Filologii Polskiej UWr. W 1989 r. powrócił do pracy w Polsce na kilka miesięcy. W 1988 r. został wyróżniony odznaką „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, a w 2005 r. został odznaczony Dyplomem Ministra Spraw Zagranicznych za wybitne zasługi dla promocji Polski w świecie
W 1978 r. wykładał w Wileńskim Instytucie Pedagogicznym. W latach 1979-1984 był również lektorem języka polskiego na uniwersytecie „La Sapienza” w Rzymie. W roku 1984-1985 pracował już jako profesor kontraktowy. W 1990 r. prowadził lektorat języka polskiego na Uniwersytecie we Florencji. W 1992 r. jako profesor nadzwyczajny objął Katedrę Języka i Literatury Polskiej na Uniwersytecie w Udine, a w latach 1993-1995 nauczał na Uniwersytecie w Pizie. Andrzej Litwornia w czasie swojej pracy naukowej prowadził seminaria ze slawistyki.
B. Geremek: I bassifondi di Parigi nel Medioevo. Il mondo di François Villon. [Przeł.:] R. Panzone, A. Litwornia. Roma, Bari: Editori Laterza 1990 [Tytuł pol. oryginału: Życie codzienne w Paryżu Franciszka Villona].
A. Mączak: Viaggi e viaggiatori nell’Europa moderna. [Przeł.:] A. Litwornia, R. Panzone. [Red. i uzup. bibliogr.] A. Litwornia. Bari, Roma: Laterza 1992, 517 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1994, wyd. 3 2000, wyd. 4 2002 [Tytuł pol. oryginału: Życie codzienne w podróżach po Europie].
L. Monai Spinozzi: Il Glossario del dialetto del Torre di Jan Baudouin de Courtenay. [Przeł. z pol.] A. Litwornia. Udine: Consorzio Universitario del Friuli 2009.
Wywiady, notatki
W 1995 r. został nakręcony film poświęcony jego biografii pt. Professore Polacco. W latach 90. był współautorem filmów poświęconych historycznym związkom pomiędzy Polską a Włochami.
Wywiad z profesorem przeprowadzony przez Ewę Prządkę (s. 6-8)
Artykuły o przyjaźni z profesorem
E. Balcerzan, Późna przyjaźń. Pamięci Andrzeja Litworni (1943-2006),
L. Ślękowa, Andrzej Litwornia (5 października 1943 – 16 marca 2006)
R. Panzone, Odeszli – Andrzej Litwornia.
– Italia Polonia Europa. Scritti in memoria di Andrzej Litwornia. [Red.:] A. Ceccherelli [i in.]. Roma 2007 [tu art. poświęcone A. Litworni: S. Graciotti: Ciao, ciao, serwus, Andrzej Litwornia; G. Franczak: Un bibliofilio che i libri li leggera; E. Balcerzan: Komparatystyka według Andrzeja Litworni].
Edward Balcerzan, Późna przyjaźń. Pamięci Andrzeja Litworni, „Teksty Drugie” 2006, nr 6.
Bogumiła Latawiec, Andrzej Litwornia 1943-2006, „Odra” 2006, nr 4.
Alina Nowicka-Jeżowa, Andrzej Litwornia, „Barok” 2006, nr 2.
Magdalena Popiel, Andrzej Litwornia, „Ruch Literacki” 2006, z. 4/5.